NAFAKA NEDİR?
Boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek olan eşe ve velayeti kendisinde olmayan çocuğa düzenli olarak ödenen paraya nafaka adı verilir. Boşanma davasında yoksulluğa düşecek olan taraf, diğer eşten mali gücü nispetinde nafaka isteyebilir. Kanunumuzda nafaka düzenlemesinin amacı toplum yararı gözetilerek evlilik birliğinin sonlanması ile eşleri ve çocukları ekonomik anlamda korumaktır. Nafaka bağlanabilmesi için nafaka yükümlüsünün kusurlu olması şartı yoktur. Fakat Türk Medeni Kanunu’nun 175. Maddesi’ne göre nafaka alacak olan eşin boşanma sebeplerinde kusuru daha ağır olmamalıdır. Toplum tarafından bilinen en büyük yanlış sadece erkek olan eşin nafaka ödeme yükümlüsü olduğudur. Nafaka sadece kadın olan eşe değil, yoksulluğa düşecek olan eşe verilir. Bu sebeple erkek eş ekonomik olarak ağır şekilde güçsüzlüğe düşerse kadın eşin nafaka ödemesine hükmedilebilecektir.
Hukuk sistemimizde boşanma davasında hükmedilebilecek 3 tür nafaka düzenlenmiştir.
- Tedbir nafakası
- İştirak Nafakası
- Yoksulluk Nafakası
NAFAKA ÇEŞİTLERİ
BOŞANMA DAVASINDA TEDBİR (ÖNLEM) NAFAKASI
Tedbir nafakası boşanma davası açılmadan önce veya boşanma davası devam ederken istenebilecek geçici bir nafakadır. Boşanma kararının kesinleşmesine kadar devam eder. Boşanma davası kesinleştikten sonra tedbir nafakası ortadan kalkar ya da iştirak ve yardım nafakası olarak devam eder. Hâkim tarafından kendiliğinden hükmedilebildiği gibi taraflarca da talep edilebilir. Tedbir nafakası mahkeme tarafından kurulacak bir ara karar ile verilir. Hem eşe hem de müşterek çocuklar lehine verilebilir. Tedbir nafakasına hükmedilirken tarafların kusurlarına bakılmaz. Maddi durumu yeterli görülen eşe verilmez fakat sırf çalışıyor diye tedbir nafakası bağlanamayacağı düşüncesi de yanlıştır.
BOŞANMADAN SONRA İŞTİRAK (KATILIM) NAFAKASI
İştirak nafakası halk arasında çocuk nafakası olarak da bilinir. İştirak nafakası boşanma davasının neticelenmesi ile çocuklar için hükmedilen nafakadır. Boşanma sonunda velayet kendisinde olmayan eşin, müşterek çocukların bakım, sağlık, sosyal ihtiyaçlar ve eğitim giderleri için katkıda bulunması amacıyla verilir. Bu nafaka türüne hükmedilmesi için eşlerin kusurlu olup olmamalarına bakılmaz. Yoksulluk nafakasından farklı olan hâkim talep olmasa dahi iştirak nafakasına kendiliğinden hükmedebilir. Fakat taraflar bir talepte bulunmuşsa hâkim talep edilen miktarı aşamaz. İştirak nafakası miktarı belirlenirken çocuğun ihtiyaçları, giderleri ve nafaka yükümlüsünün maddi durumu dikkate alınır. İştirak nafakası çocuğun 18 yaşını doldurması, evlenmesi ya da mahkeme kararı ile ergin kılınmasıysa sona erer. Ancak çocuğun eğitim hayatı sürmekte ise nafaka ödenmeye devam edilir. İştirak nafakası boşanma davasında talep edilebileceği gibi boşanma davası bittikten sonra ayrı bir dava ile de talep edilebilir.
BOŞANMADAN SONRA YARDIM NAFAKASI
Yoksulluk nafakası boşanmasın kesinleşmesinden sonra yoksulluğa düşecek olan eşe ödenen nafakadır. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz. Fakat yoksulluğa düşen tarafın nafaka yükümlüsünden daha ağır kusuru olmamalıdır. Yoksulluk nafakasının bağlanabilmesi için bir gün bile evli kalmak yeterlidir. Hâkim yoksulluk nafakası konusunda taleple bağlıdır. Yani hâkim tarafından kendiliğinden belirlenemez. Bu sebeple yardım nafakası talebinin açık ve belirgin şekilde mahkemeye bildirilmesi önemlidir. Boşanma davasında veya boşanmadan sonra 1 yıl içinde ayrı bir dava ile talep edilebilir. Fakat bu noktada toplum tarafından bilinmeyen çok önemli bir husus vardır. Taraflar anlaşmalı boşanma ile boşanmışsa ve protokolde yoksulluk nafakasına yer vermemişlerde, boşanmadan sonra ayrı bir dava ile yoksulluk nafakası talep edemezler.
Yoksulluk nafakası süresiz olarak bağlanır. Fakat;
- Nafaka alacaklısı olan eşine evlenmesi
- Nafaka alacaklısının ya da nafaka yükümlüsünün ölümü
Hallerinde kendiliğinden sonra ererken;
- Nafaka alacaklısının yoksulluğunun sona ermesi
- Nafaka alacaklısının haysiyetsiz hayat sürmesi
- Nafaka alacaklısının evli gibi yaşaması
Hallerinde mahkeme kararı ile kaldırılabilir.
SÜRESİZ NAFAKA NEDİR?
Süresiz nafaka boşanmadan sonra yoksulluğa düşen tarafa diğer eş tarafından yapılan ödemedir. Bu nafakaya hükmedilebilmesi için nafaka alacaklısının diğer taraftan daha ağır kusurlu olmaması gerekir. Süresiz nafakanın bağlanmasında ve miktarında evlilik süresinin ya da müşterek çocuğun olup olmamasının bir önemi yoktur. Nafaka yükümlüsü bu düzenleme ile biten evliliği sebebiyle adeta ömür boyu cezalandırılmaktadır. Süresiz nafakanın yarattığı sorunlar sebebiyle, birtakım eleştiriler ve yeni düzenlemeler ortaya çıkmaktadır. Süresi nafaka düzenlemesine ilişkin eleştirilerin de değerlendirildiği ayrıntılı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
NAFAKA HESAPLAMA 2022
Nafaka hesaplama boşanma sürecinde olan eşler tarafından ödeyeceği veya alacağı nafakanın belirlenmek istenmesi sebebiyle merak edilmektedir. Bu sebeple tarafımıza birçok kişi tarafından nafaka nasıl hesaplanır, 2022 yılında nafaka hesaplaması nasıl yapılır gibi sorular yöneltilmektedir. Nafaka hesaplamasında bir hesaplama motoru oluşturulması mümkün değildir. Nafaka boşanma aşamasında farklı birçok kriterin bir arada değerlendirilmesi ile hesaplanır. Ayrıca bu kriterler nafaka türüne göre de değişmektedir. Mahkemece iki tarafın da sosyal ve ekonomik durum incelemesi yapılır. Bu inceleme için Cumhuriyet Savcılığı’ndan, Tapu Müdürlükleri’nden, bankalardan yazılar istenebilir. Bu yazılar neticesinde hâkim tarafından nafaka miktarı belirlenecektir. Belirlenen nafakanın nafaka alacaklısını zenginleştirmemesi ve nafaka yükümlüsünü de fakirleştirmemesi gerekir.
NAFAKA ÖDENMEZSE NE OLUR?
Mahkemece hükmedilen nafakanın ödenmemesi durumunda icra takibi başlatılabilecektir. Çünkü nafaka aile hukukundan doğan hem ahlaki hem kanuni bir borçtur. Nafaka alacaklısı tek bir icra takibi ile ödenmeyen tüm nafakaları talep edebilecektir. İcra takibi başlatılmasından sonra da nafaka yükümlüsü tarafından hala ödeme yapılmazsa hapis cezası istemi ile şikâyette bulunulabilir. Bu şikâyet sonucunda nafaka yükümlüsü borçluya üç aya kadar tazyik hapsi verilebilecektir. Nafaka alacaklısı şikayetini icra ceza mahkemesine yapabilir. Fakat bu şikâyetin yapılabilmesi için nafaka yükümlüsüne icra dosyasında ödeme emrinin yapılmasından itibaren bir ay geçmesi gerekmektedir.
NAFAKA ARTIRILMASI DAVASI
Nafakanın artırılması davası boşanmadan sonra değişen koşullara göre açılabilir. Nafaka hükümleri kesin hüküm teşkil etmeyeceğinden yenilenebilir. Sosyal ve ekonomik şartlarına göre nafaka alacaklısının nafaka miktarının artışını talep etme hakkı vardır. Nafaka artırım davası aile mahkemesinde açılır. Çocukların giderlerinin artması durumunda da iştirak nafakasının artırılması için dava açılabilecektir.
Nafaka Artırım Davası ile ilgili ayrıntılı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
NAFAKA ARTIRIM DAVASI NASIL AÇILIR?
Nafaka artırım davası, değişen ihtiyaçlara karşı maddi imkanlarının yetersiz kaldığına ilişkin delillerin de eklenerek, uygun bir dava dilekçesi ile aile mahkemesinde açılır. Yetkili mahkeme ise; davalının yerleşim yeridir. Bu davayı lehine daha önce nafaka hükmedilmiş taraf açabilir. Her şeyden önce bu dava dilekçesinin HMK bakımından gerekli şartları taşıması gerekir, aksi durumda dilekçede eksiklik ya da yanlışlık olması halinde dava usulden reddedilebilir ve geri dönülmez sonuçlarla karşılaşılabilir. İlgili dilekçenin esasında ise nafaka artırım talebini haklı kılacak açıklamalar yapılmalı, maddi imkanlar, değişen koşullar ve ihtiyaçlar sıralanmalıdır. Nafaka artırım talebinin; gerçek ve somut gerekçelere dayandırıldığı takdirde, özellikle ülkemizde enflasyonun çok yüksek olduğu bu süreçte kabul edilme ihtimali çok yüksektir. Ayrıca ilgili dilekçede daha önce hükmedilen nafakanın hangi mahkeme tarafından karara bağlandığı, dosya ve karar numarasına da yer verilmelidir. Tüm bu sürecin etkin, hızlı ve profesyonel şekilde ilerlemesi için aile hukuku ile ilgilenen tecrübeli bir avukattan destek alınması önemlidir.
NAFAKANIN AZALTILMASI VE KALDIRILMASI DAVASI
Nafaka ile ilgili hüküm kesin hüküm olmadığından artırılması talep edilebileceği gibi nafakanın azaltılması ve nafakanın kaldırılması davası da açılabilecektir. Boşanma davasında belirlenen nafaka miktarını artık ödemeye gücü olmayan eş miktarın azaltılması ya da nafakanın tamamen kaldırılması aile mahkemesine başvurabilir. Bu davada nafaka yükümlüsünün talebinin kabulü için iddiasını ispatlaması gerekir. Nafakanın türlerine göre değişmek kaydıyla artık nafaka ödenmesine gerek kalmaması durumunda nafakanın kaldırılması konusu gündeme gelir. Yine yabancı para birimi olan ödenmesi kararlaştırılan nafakanın döviz artışı sebebiyle güncellemesi yapılabilecektir.
Nafakanın Azaltılması ve Kaldırılması Davası ile ilgili ayrıntılı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
ANLAŞMALI BOŞANMADA NAFAKA
Anlaşmalı boşanmada nafaka eşler arasında imzalanan protokolde belirlenebilecektir. Eğer nafaka talep edilmeyecekse bile bunun da protokolde açıkça yazması gerekir. Eşlerin birbirinden nafaka talep etmeyeceği açıkça protokolde belirtilirse daha sonra yoksulluk nafakası davası açılamayacaktır. Fakat iştirak nafakası her halde sonradan talep edilebilir. Eşler arasında anlaşılan nafaka türü, miktarı açık ve net olarak yazılmalıdır. Hâkim tarafların anlaştığı bu miktarda hüküm verir. Fakat çocuğun üstün menfaati gereği mahkeme, taraflar iştirak nafakasında anlaşma sağlasa bile değişiklik yapabilecektir.
