VELAYET NEDİR?

Velayet; çocukların korunması, sağlıklı şekilde yetiştirilmesi, bakımı, temsil edilmesi için kanunca öngörülen hukuksal bir haktır. Anne ve babaların yetişkin olmayan çocukları üzerinde velayet hakları vardır. Bu hakkı kullananların çocuğun sağlıklı bir ortamda büyüyüp yetişmesi, ihtiyaçlarını karşılaması gerekir. Velayet sahibi kişiye verilen hakların yanı sıra yüklenen birtakım yükümlülükler de vardır. Çocuğun malvarlığı korumak ve yönetmek velayet hakkı sahibinin ödevidir. Henüz reşit olmayan çocukların başka bir yasal sebep olmadıkça velayet hakkı anne ve babasına aittir. Anne ve baba evli ise velayet evlilik birliği boyunca ikisine ait olur. Fakat boşanma ve ayrılık halleri meydana gelirse hâkim, velayeti eşlerden birine verebilecektir. Anne ya da babadan biri ölürse velayet hakkı sağ kalan tarafındır.

VELAYET DAVASI NEDİR?

Velayet davası, evlilik birliği biten, ayrılan, ya da boşanacak olan eşlerin, müşterek çocuklarının velayet hakkının kimin olacağının belirlenmesi için açılır. Bu dava aile mahkemelerinde görülür. Çocuklarının velayeti konusunda anlaşmazlık yaşayan ebeveynler bu konuda hâkimin karar vermesini isteyebileceklerdir. Bu davada velayet hakkı sahibi eş belirlenirken aynı zamanda diğer eşin çocuğu ne sıklıkla görebileceği hususu da değerlendirilir.

VELAYET DAVASI NASIL AÇILIR?

• Velayet davasının açılabilmesi için ilk olarak aile mahkemesine bir dilekçe ile başvurulmalıdır. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri bu davaya bakar.
• Açılmış olan davada pedagog ve sosyal hizmet uzmanları görevlendirilir. Bu uzmanlar ebeveynlerin ev ortamı ve çocukla olan ilişkilerini kapsamlı şekilde değerlendirerek mahkemeye rapor sunar. Bu rapor mahkemenin kararı açısından çok önemlidir.
• Taraflar da müşterek çocuk ya da çocukların velayet hakkının neden kendisine verilmesi gerektiğini açıklayıcı şekilde beyanlarını yazılı ve sözlü olarak bildirmelidir. Bu noktada velayet davasının sağlıklı sürdürülebilmesi için bir boşanma avukatı ile çalışılması faydalı olacaktır.
• Ayrıca çocuğun yaşı ve diğer gerekli koşullar sağlanırsa hâkim çocuğa hangi ebeveyn ile kalmak istediğini sorabilmektedir.

BOŞANMADA VELAYET

Taraflar evliliklerini sonlandırmak istediklerini açacak oldukları boşanma davasında mahkemeden, müşterek çocukların velayeti hakkında da karar verilmesini talep edebilir. Bu husus ile ilgili 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 336. Maddesinde; ‘’Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hali gerçekleşmişse hâkim, velayeti eşlerden birine verebilir.’’ Hükmü düzenlenmiştir. Mevcut boşanma davası ile velayetin belirlenmesi talep edilirse ayrıca bir velayet davası açılmasına gerek kalmaz. Boşanma davasına bakan aile mahkemesi hâkimi, velayet hakkının hangi tarafa verileceği konusunda kapsamlı bir değerlendirme yapar. Velayet hakkını talep eden tarafların, çocuğuyla olan ilişkisini, maddi durumunu, eğitim derecesini, sosyal yapısını mahkemeye belirtmeleri gerekir. Mahkeme tarafından inceleme yapıldıktan sonra boşanma kararı ile müşterek çocuğun kiminle kalacağı hakkında da karar verilir.

VELAYETİN KİME VERİLECEĞİ NEYE GÖRE BELİRLENİR?

Çocuğun velayet hakkının kime verileceği konusunda temel ilke çocuğun yüksek menfaatidir. Velayet hakkı çocuk için hayata en iyi şekilde hazırlanması, sağlıklı bir yaşam sürmesi amacıyla verilir. Bu sebeple çocuğun yaşı, eğitimi, sağlığı ve güvenliği gibi unsurlar göz önünde bulundurulur.

1. Hangi tarafın çocuğun çıkarlarını daha iyi koruyabileceği,
2. Çocuğun 0-4 yaş arası gibi anne bakımına ihtiyaç duyduğu yaş aralığı,
3. Çocuğun hangi tarafa duygusal anlamda daha bağlı olduğu,
4. Hangi tarafın hayat koşulluları ve ekonomik gücünün daha iyi olduğu,
5. Çocuğun hangi tarafta daha sağlıklı bir yaşam sürebileceği,
6. Varsa kardeşleri ile ilişkisi
7. Çocuğun cinsiyeti
8. Çocuğun sağlık durumu, varsa gördüğü tedaviler

Gibi durumlar önem arz etmektedir. Ayrıca çocuğun görüşünü almak da önemlidir. Mahkeme çocuğun yaşını uygun görürse pedagog eşliğinde kendisine kiminle kalmak istediğini sorar. Hatta idrak yaşında olan çocuğun görüşünün alınmadan karar verilmesi bozma sebebi olarak dahi görülmektedir.

ÇOCUĞUN YAŞINA GÖRE VELAYET HAKKI

• 0-3 YAŞ ARALIĞINDAKİ ÇOCUKLAR BAKIMINDAN;

Bu yaş aralığındaki çocuklar anne bakımına ve şefkatine muhtaçtır. 0-3 yaş aralığında çocuğun psikolojik gelişimi açısından annesi ile olan bağı son derece önemlidir. Bu sebeple 0-3 yaş aralığındaki çocukların annenin yaşamı, evi, ekonomik durumu, hayat tarzı önem arz etmeksizin velayetleri anneye bırakır. Fakat velayetin anneye verilmesinde çok büyük tehlike görülürse ve anne çocuğun velayetini istemediğini belirtirse velayet babaya verilebilecektir.

• 3-6 YAŞ ARALIĞINDAKİ ÇOCUKLAR BAKIMINDAN;

Bu yaş aralığında artık çocuk anne bakım ve ilgisine daha az muhtaçsa da yine de anneden ayrı kalırsa psikolojik yıpranma yaşayabilecektir. Yine 3-6 yaş aralığındaki çocukların da velayetinin babaya verilmesi çok istisnaidir.

• 6-12 YAŞ ARALIĞINDAKİ ÇOCUKLAR BAKIMINDAN;

Bu yaş aralığındaki çocuklar artık okul çağındadır. Okul çağında olan çocuklar için maddi yeterlilikler önem arz etmeye başlar. Bu noktada çocuğun velayeti için hâkim, hangi tarafın çocuğa daha iyi eğitim ve hayat verebileceğini dikkate alır. Pedagog eşliğinde bu yaş aralığındaki çocukların velayet konusunda görüşleri alınabilir.

• 12 YAŞ ÜSTÜ ÇOCUKLAR BAKIMINDAN;

12 yaşın üstündeki çocukların artık belirli bir olgunluğa erişmiş oldukları kabul edilir. Bu sebeple fikirlerini daha net olarak ifade edebilirler. Hâkim kararını verirken 12 yaş üstü çocukların velayet konusunda isteklerini büyük ölçüde dikkate alır.

ORTAK VELAYET NEDİR?

Ortak velayet, çocuk üzerindeki velayet hakkının anne ve babası tarafından beraber kullanılmasıdır. Türk Hukuku’nda 4721 sayılı Kanunun 336. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddede evlilik birliği süresi içinde anne ve babanın çocuğun velayetini birlikte kullanacağı öngörülmüştür. Evlilik birliği içindeki durumu hükümle açıklanan ortak velayet hususunun boşanmadan sonra da olabileceği noktasında görüş ayrılıkları vardır. Boşanmadan sonra ortak velayeti kullanılabileceğine ilişkin henüz bir hukuki düzenleme yoktur. Fakat son yıllarda mahkemeler tarafından uygulamada boşanmadan sonra ortak velayetin devam edebileceği şeklinde kararlar verildiği görülmektedir. Fakat bu kararın verilebilmesi için bazı şartların oluşması gerekmektedir.

Ortak velayet şartları;

1. Boşanmadan sonra eşler arasında ortak velayetin verilmesi konusunda uyuşmazlık olmaması
2. Ortak velayetin çocuğun menfaatine uygun olması
3. İdrak yaşındaki çocuğun ortak velayeti kabul etmesi
4. Hâkimin kanaatinin oluşması

EVLİLİK DIŞI DOĞAN ÇOCUĞUN VELAYETİ

Evlilik dışı doğan çocuğun velayeti yasal olarak annededir. Çocuğun doğduğu andan sonra hiçbir dava ya da işleme gerek kalmadan çocuğun velayet hakkı annenin olur. Anne küçük, kısıtlı ya da ölmüş olursa velayet babaya verilebilecektir. Fakat çocuk evlilik dışı doğduğu için baba bilinmiyor olabilir.  BU durumda çocuğa vasi atanır.  Çocuğun babası ile annesi doğumdan sonra evlenirse ya da baba çocuğu yasal yollarla tanırsa çocuk ile baba arasında soy bağı kurulmuş olur. Geçerli evlilik gerçekleşirse anne ve baba ortak velayet hakkına sahip olmuş olur. Fakat evlilik gerçekleştikten sonra nüfus müdürlüğüne bu durumun bildirilmesi gerekir.

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ DAVASI

Velayetin değiştirilmesi davası, velayet hakkı kendisinde olmayan tarafın çocuğun üstün menfaatinin zarar gördüğü gerekçesi ile haklı nedenlerini sunarak velayetin kendisine verilmesini istediği davadır. Velayet ile ilgili verilen kararlar hiçbir zaman kesin kararlar değildir. Bu sebeple her zaman velayetin değiştirilmesi talep edilebilecektir. Velayetin değiştirilmesini gerektirecek bazı durumlara örnek olarak;

• Velayet hakkı sahibinin başkasıyla evlenmesi (çocuğun psikolojisi ve menfaati olumsuz etkilenirse)
• Velayet hakkı sahibinin başka bir yere gitmesi
• Velayet hakkı sahibinin ölmesi
• Velayet hakkının kötüye kullanılması
• Çocuğun velayet hakkı kendisinde olmayan eş ile kişisel ilişki kurmasının engellenmesi
• Çocuğa kötü muamele edilmesi
• Velayet hakkı sahibinin cezaevine girmesi, yatarak tedavi görmesi verilebilir.

Velayetin değiştirilmesi davası, velayet değişikliği ile ilgili ayrıntılı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

TÜM DETAYLAR VE AYRINTILAR İLE İLGİLİ BİLGİ ALMAK İÇİN BİZİMLE İLETİŞİME GEÇEBİLİRSİNİZ.